Europejski Akt Dostępności rewolucjonizuje standardy dotyczące dostępności cyfrowej. Co to oznacza dla użytkowników i przedsiębiorców? Wszystkiego dowiesz się z naszego artykułu.
Z Raportu Digital 2024 opublikowanego na stronie Datareportal wynika, że 5,35 miliarda osób korzysta obecnie z internetu, co stanowi ponad 65% populacji. Digitalizacja usług i sprzedaży sprawia, że korzystanie z internetu staje się wręcz koniecznością i coraz więcej grup społecznych jest zobligowanych do przystosowania się do nowych warunków. Warto jednak zastanowić się, czy wszystkim ten proces przychodzi łatwo? Czy dla wszystkich jest on w ogóle możliwy?
1. Czym jest dostępność cyfrowa?
Dostępność cyfrowa to prawo do swobodnego korzystania z produktów cyfrowych przez jak największą ilość użytkowników, bez względu na ich sytuację zdrowotną, wiek, sprawność fizyczną, lokalizację, sprzęt, czy oprogramowanie. W praktyce oznacza to, że strony i aplikacje internetowe, oraz mobilne, czy inne programy cyfrowe, muszą spełniać określone warunki, które regulują wprowadzane dyrektywy unijne oraz stworzone przez W3C (World Wide Web Consortium) wytyczne WCAG (Web Content Accessibility Guidelines).
2. Dlaczego dostępność cyfrowa ma znaczenie?
Według WHO około 1.3 miliarda osób zmaga się z niepełnosprawnościami, co stanowi około 16% społeczeństwa. Raport “Globalna ekonomia niepełnosprawności 2020” podkreśla, że rynek osób z niepełnosprawnościami jest szacowany na wartość około 13 bilionów dolarów. Wykluczenie tej grupy społecznej z możliwości korzystania ze stron internetowych i aplikacji jest więc, poza istotną kwestią moralności i etyki, również realną stratą finansową dla przedsiębiorstw.
Warto podkreślić, że troska o aspekt inkluzywności i dostępności zapewnia swobodę korzystania z zasobów cyfrowych również dla użytkowników, którzy nie zmagają się z trwałymi ograniczeniami zdrowotnymi. Każdy z nas jest narażony na wypadki losowe, takie jak złamanie kończyn, czy chwilowe pogorszenie wzroku. Nawet tak prozaiczna rzecz jak ostre słońce utrudniające nam korzystanie z telefonu latem, czy przebywanie w pomieszczeniach wymagających absolutnej ciszy to sytuacje, w których dostępność cyfrowa znacznie poprawia doświadczenie użytkowników. Czy każdy z nas nie skorzystał chociaż raz z napisów na filmach, z czytnika dokumentów robiąc kilka rzeczy jednocześnie lub z komend głosowych do wysłania wiadomości?
Dostępność cyfrowa niestety często była i wciąż jest odbierana jako wartość dodana, a nie jako konieczność. Pojawia się błędne przekonanie, że jest ona dedykowana wyłącznie osobom starszym lub z niepełnosprawnościami. Bardzo często wśród przedsiębiorców rodzą się wątpliwości: „Jak wielki odsetek klientów może zmagać się z dysfunkcjami utrudniającymi korzystanie z mojego produktu/usługi?”, „Czy warto dla tych kilku procent w ogóle interesować się tym tematem?”, „Czy ten temat w ogóle dotyczy mojej firmy?”
Jak widać z wcześniej opisanych statystyk — WARTO, a w planach jest, by od roku 2025 był to wymóg konieczny do utrzymania rozwiązań cyfrowych bez obaw o nałożone kary.
3. Przepisy dotyczące dostępności — co musisz wiedzieć?
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia
26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego, jest dokumentem, wskazującym wymogi dostępności wybranych produktów i usług z sektora publicznego.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług wskazującym wymogi dostępności wybranych produktów i usług z sektora prywatnego.
Za tymi nazwami kryje się jeden główny cel: zapewnienie i uspójnienie standardów dostępności w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej. Unijna Dyrektywa 2016/2102 w Polsce została wdrożona w 2019 roku Ustawą o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. W praktyce oznacza to, że od od dnia wejścia w życie ustawy strony rządowe i strony administracji publicznej oraz strony i aplikacje instytucji publicznych, takich jak biblioteki, muzea, czy banki muszą spełniać wymagania dostępności zgodne z WCAG 2.1.
WCAG 2.1 – Web Accessibility Guidelines, to zbiór zasad i dobrych praktyk w zakresie dostępności cyfrowej, który opiera się na 4 zasadach:
- postrzegalność;
- funkcjonalność;
- zrozumiałość;
- kompatybilność.
Zasady te są podzielone na 13 wytycznych, a każda z nich zawiera określone wymagania — kryteria sukcesu. Dotyczą one zarówno treści, wizualnego i funkcjonalnego projektu strony, jak i kodu
WCAG składa się z 3 poziomów zgodności (tzw. mierzalnych kryteriów sukcesu):
- A to poziom podstawowy,
- AA to zalecany poziom zgodności i standard globalny,
- AAA to poziom zgodności, który przeznaczony jest dla dedykowanego oprogramowania
4. Co i od kiedy będzie obowiązywać?
Projekt Ustawy wdrażającej dyrektywę 2019/882, nazywaną Europejskim Aktem Dostępności (ang. European Accessibility Act – EAA), wpłynął do Sejmu w październiku 2023 r. Obecnie trwają prace legislacyjne nad ustawą. Planowana data wejścia w życie ustawy została wyznaczona na dzień 28 czerwca 2025 roku e i to właśnie od tego dnia wszystkie przedsiębiorstwa oferujące usługi cyfrowe, będą zobowiązane do spełniania wymogów WCAG 2.1 na poziomie AA (zalecany poziom zgodności i standard globalny).
4 główne zasady wspomniane w WCAG 2.1 mówią o:
- POSTRZEGALNOŚCI
Spraw, by użytkownicy mogli korzystać ze strony internetowej lub aplikacji za pomocą dostępnych dla nich zmysłów. - FUNKCJONALNOŚCI
Spraw, by użytkownicy mogli znajdować i używać treści oraz funkcji, niezależnie od tego, jak nawigują (np. za pomocą samej klawiatury, samej myszy). - ZROZUMIAŁOŚCI
Spraw, by użytkownicy rozumieli treści i sposób działania strony lub aplikacji. - KOMPATYBILNOŚCI
Spraw, by treści i funkcje działały poprawnie w wielu różnych programach użytkowników (np. przeglądarkach internetowych oraz czytnikach ekranu osób niewidomych).
Ustawa w projektowym brzmieniu reguluje w szczególności następujące kwestie:
- Wytyczne dotyczące dostępności stron internetowych i aplikacji, wraz z załącznikiem zawierającym odwołanie do konkretnych wymogów WCAG 2.1 dotyczących treści, interfejsu i kodu
- Wymagania do treści, publikacji i aktualizacji deklaracji dostępności
- Kompetencje organu właściwego w sprawach monitorowania zapewniania dostępności stron i aplikacji oraz nadzoru nad stosowaniem przepisów ustawy
- Zasady monitorowania i postępowanie w sprawie zapewniania dostępności stron i aplikacji
Lista podstawowych błędów w zakresie dostępności stron internetowych i aplikacji nie ma końca. Brak tekstów alternatywnych do zdjęć prezentujących informacje o produkcie, oznaczanie komunikatów błędów w formularzach jedynie za pomocą czerwonego koloru, brak napisów na wideo, błędy w kolejności wyświetlania elementów na stronie w przypadku używania klawiatury, niezapewnienie odpowiedniego kontrastu, nieprecyzyjne linki o treści “zobacz więcej”. To tylko nieliczne przykłady, które sprawiają, że tracisz klientów!
5. Kogo i w jakim zakresie będą obowiązywać nowe przepisy?
Nowe przepisy (z pewnymi wyłączeniami) mają być stosowane zasadniczo do takich produktów i usług:
- systemy komputerowe ogólnego przeznaczenia i ich systemy operacyjne
- terminale samoobsługowe
- płatnicze
- bankomaty i wpłatomaty,
- automaty biletowe,
- urządzenia do odprawy samoobsługowej,
- interaktywne terminale samoobsługowych przeznaczone do udzielania informacji (np. w centrach handlowych)
- usługi telekomunikacyjne (z wyjątkiem usług transmisji w komunikacji maszyna–maszyna);
- audiowizualne usługi medialne
- bankowość detaliczną
- rozpowszechnianie i czytniki książek elektronicznych
- handel elektroniczny
- usługi transportu w zakresie:
- stron internetowych
- aplikacji mobilnych
- biletów elektronicznych i usług sprzedaży biletów
- dostarczania informacji w czasie rzeczywistym (np. ekrany informacyjne)
W zakresie określonym projektowaną ustawą obowiązek spełniania wymogów dostępności został nałożony:
- w stosunku do produktów — na producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów, dystrybutorów;
- w stosunku do usług — na usługodawców.
Projektowane przepisy określają także pewne grupy podmiotów zwolnione z tego obowiązku w zakresie pewnych grup podmiotów lub produktów (usług).
Czy więc temat dostępności dotyczy Ciebie? Cóż, jeśli prowadzisz działalność gospodarczą i oferujesz przez stronę internetową lub aplikację usługi i/lub produkty w zakresie objętym projektowanymi przepisami, odpowiedź brzmi — TAK. Już od 28.06.2025 roku (planowany termin wejścia w życie przepisów) każdy z Twoich klientów będzie miał prawo złożyć skargę, jeśli Twoja strona lub aplikacja nie będzie spełniała wymogów dostępności.
6. Co możesz zrobić, żeby zapewnić spokój sobie i swoim użytkownikom?
Jeśli budujesz nowy produkt, warto upewnić się, że przy tworzeniu go będzie obecny zespół wyspecjalizowany w tematyce dostępności od strony projektowej, contentowej oraz programistycznej.
Jeśli Twoja strona lub aplikacja już działa na rynku, konieczne jest zweryfikowanie jej działania pod kątem dostępności, by uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji od drugiej połowy 2025 roku. Najlepszym rozwiązaniem jest zlecenie specjalistom kompleksowego audytu. Taki audyt polega na dokładnym sprawdzeniu treści, interfejsu oraz kodu produktu cyfrowego, zgodnie z wymaganiami WCAG 2.1.
Jeśli chcesz mieć pewność, że w pełni zadbałeś o kwestię dostępności Twojego rozwiązania lub chcesz sprawdzić, czy istniejący już produkt cyfrowy spełnia wymagania WCAG i uniknąć kary finansowej – zgłoś się do nas! Mamy na pokładzie specjalistów, którzy są przeszkoleni w temacie standardów dostępności.
7. Jakie są konsekwencje niedotrzymania wymagań?
Jak już wcześniej zostało wspomniane, jedną z konsekwencji związanych z wykluczeniem osób z niepełnosprawnościami z możliwości swobodnego korzystania ze stron internetowych i aplikacji, jest zmarnowanie dużego potencjału przychodu. Oprócz tego państwo nakłada na podmioty sektora publicznego i prywatnego kary finansowe i niefinansowe.
Na stronie rządowej gov.pl znajduje się szczegółowa informacja, dotycząca konsekwencji związanych z niedotrzymaniem wymagań dostępności cyfrowej podmiotów sektora publicznego.
Zgodnie z tą informacją Minister Cyfryzacji może nałożyć kary pieniężne na podmiot publiczny, który będzie uporczywie łamać zasady dostępności cyfrowej.
Uzasadnieniem do nałożenia kar jest:
- brak poprawy dostępności cyfrowej serwisu lub aplikacji w kolejnych kontrolach rocznych (3 w przypadku strony lub aplikacji, 2 w przypadku deklaracji dostępności),
- wzrost liczby uzasadnionych skarg dotyczących niedostępności serwisu lub aplikacji.
Maksymalna wysokość kar obecnie wynosi:
- do 10 000 zł — gdy problemy dotyczą serwisu internetowego lub aplikacji,
- do 5 000 zł — gdy problem dotyczy deklaracji dostępności.
W przypadku podmiotów sektora prywatnego konsekwencje niezapewnienia dostępności produktów są określone w projekcie Ustawy o zapewnianiu spełniania wymogów dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze.
Prezes Zarządu PFRON lub inny organ nadzoru, w przypadku stwierdzonych niezgodności produktu z wymogami dostępności, nakaże ich usunięcie w terminie nie dłuższym niż 120 dni.
Jeżeli przedsiębiorca nie przedstawi dowodów potwierdzających usunięcie niezgodności może (na okres nie dłuższy niż 3 miesiące) otrzymać zakaz udostępniania produktu, nakaz ograniczenia udostępniania produktu lub nakaz wycofania produktu z obrotu.
Dodatkowo, w przypadkach szczegółowo w projekcie ustawy wskazanych, jeśli przedsiębiorstwo będzie naruszać określone ustawą obowiązki, może zostać nałożone na nie kary pieniężne. Wysokość kar nałożonych na producenta lub usługodawcę wynosi do 10-krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, ale nie może przekraczać 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Przy obecnym średnim wynagrodzeniu, kara ta może wynosić ponad 60 000 zł.
Podsumowanie
Stale rosnąca liczba produktów cyfrowych oraz ich użytkowników wiąże się ze wzrostem wymagań związanych z użytecznością i jakością stron internetowych i aplikacji. Użytkownicy internetu coraz częściej zwracają uwagę na błędy i coraz szybciej opuszczają witryny, które nie są użyteczne, szukając lepszej jakości u konkurencji. Poprzeczka na rynku cyfrowym rośnie, a wraz z nią świadomość przedsiębiorców, jak ważne jest dbanie o funkcjonalność stron i aplikacji. Kolejnym krokiem w budowaniu lepszego doświadczenia użytkowników jest troska o inkluzywność i dostępność oferowanych rozwiązań. Myślenie o użytkownikach starszych, czy z niepełnosprawnościami, przysłuży się doświadczeniu wszystkich klientów. Wprowadzenie ustawy wdrażającej Europejski Akt Dostępności, to pierwszy tak duży krok ku inkluzywności w internecie. W rękach przedsiębiorców jest teraz, by wykonać kolejny krok i rozwijać rozwiązania cyfrowe tak, by rozszerzać sieć zadowolonych odbiorców. Na szczęście nie musisz się głowić, jak to zrobić. Nasz zespół wesprze Cię w całym procesie. Wystarczy, że dasz nam znać 🙂
