Dostępność cyfrowa to nie tylko kwestia wygody, ale fundamentalne prawo, które zapewnia równy dostęp do technologii i usług dla wszystkich użytkowników. Podczas webinaru zorganizowanego przez Patrycję Mikołajek, UX designerkę i ekspertkę ds. dostępności, rozmawiano o wyzwaniach, jakie napotykają osoby z niepełnosprawnościami, oraz o tym, jak projektanci i firmy mogą tworzyć bardziej inkluzywne produkty. Gośćmi wydarzenia byli Monika Dubiel, badaczka disability studies i konsultantka ds. dostępności, oraz Rafał Charłampowicz, specjalista ds. technologii asystujących.
Dlaczego dostępność jest ważna?
Brak dostępności uniemożliwia korzystanie z wielu usług i produktów. Dla osób z niepełnosprawnościami to bariera, która skutecznie może wykluczyć je z wielu aspektów codziennego życia – od zakupów online po korzystanie z usług publicznych. Jeśli dany produkt lub system nie został zaprojektowany z myślą o wszystkich użytkownikach, to dla części z nich staje się bezużyteczny.
„Niepełnosprawność może być trwała, tymczasowa lub sytuacyjna. Każdy z nas może jej doświadczyć, choćby na chwilę. To oznacza, że dostępność nie jest potrzebna tylko jednej grupie ludzi, ale wszystkim – w różnych momentach życia.”
Dostępność to także uniwersalność – właściwie zaprojektowane produkty są wygodniejsze dla wszystkich użytkowników, niezależnie od ich potrzeb czy ograniczeń. Każdy z nas może doświadczyć tymczasowych ograniczeń – kontuzji, zmęczenia wzroku, czy chwilowej niezdolności do używania rąk. Brak dostępnych rozwiązań może wpłynąć na komfort życia w stopniu, którego często nie doceniamy, dopóki sami nie znajdziemy się w trudnej sytuacji.
Codzienne wyzwania użytkowników
Niepełnosprawność oznacza codzienne wyzwania, które dla wielu użytkowników są niewidoczne. Nawet proste czynności, jak zrobienie zakupów online, opłacenie rachunków czy znalezienie informacji w internecie, mogą być trudne lub wręcz niemożliwe. Gdy aplikacja czy strona internetowa nie jest dostosowana do technologii asystujących, użytkownicy muszą radzić sobie na różne sposoby – często angażując w pomoc innych, co odbiera im niezależność.
„Nie zawsze mamy kogoś w pobliżu, kto będzie mógł nam pomóc. Na przykład, jeżeli ktoś codziennie przychodzi do biura, to na pewno znajdzie kogoś, kto mu pomoże. Ale ja mam trochę inaczej – pracuję głównie z domu, mieszkam sama, a spotkania ze znajomymi zdarzają się raczej sporadycznie. Może się zdarzyć, że przez cały tydzień nie będę miała kontaktu z osobą widzącą i przez ten czas nie będę mogła czegoś zrobić.”
Brak dostępności może mieć realne konsekwencje – od utraty możliwości korzystania z usług po konieczność zmiany dostawcy. Przykładem jest bank, który wprowadził nową wersję aplikacji mobilnej, ale nie zadbał o jej zgodność z czytnikami ekranu. Klienci niewidomi stracili dostęp do swoich kont i zostali zmuszeni do przeniesienia się do innej instytucji, która lepiej dba o dostępność.
Podobne sytuacje dotyczą sektora e-commerce. W jednej z dużych księgarni internetowych zmieniono interfejs na nowocześniejszy, ale zapomniano o użytkownikach korzystających z czytników ekranu. Efekt? Osoby niewidome straciły możliwość łatwego wyszukiwania książek i finalizowania zakupów. Zamiast dostosowania serwisu, firma straciła klientów, którzy musieli przenieść się do konkurencji.
„Chciałem kupić nowego Wiedźmina w mojej ulubionej księgarni, ale po zmianie interfejsu jej dostępność dramatycznie się pogorszyła. Wyszukiwarka nie działała poprawnie, proces logowania stał się nieczytelny, a dodanie książki do koszyka było niemożliwe. Zgłosiłem problem, ale firma nie podjęła żadnych działań. Musiałem znaleźć inną księgarnię, która pozwala mi robić zakupy bez przeszkód.”
To pokazuje, że brak dostępności to nie tylko problem użytkowników, ale także realne straty dla firm.
Jak poprawić dostępność?
Najważniejszym krokiem w stronę poprawy dostępności jest jej uwzględnienie na wczesnym etapie projektowania i regularne testowanie z realnymi użytkownikami. Firmy powinny inwestować w edukację zespołów i audyty dostępności, zamiast traktować dostępność jako dodatek do gotowego produktu.
Organizacje, które poważnie podchodzą do tego tematu, tworzą dedykowane zespoły ds. dostępności, które na bieżąco monitorują zgodność produktów z wymaganiami WCAG i innymi standardami. Takie zespoły mogą nie tylko identyfikować potencjalne bariery, ale także proponować usprawnienia, które poprawią komfort korzystania z aplikacji i stron internetowych.
Istotnym elementem strategii powinno być także przeprowadzanie audytów dostępności. Dzięki nim można zweryfikować, czy interfejsy cyfrowe spełniają wymagania użytkowników z różnymi potrzebami. Regularne testy z ekspertami w dziedzinie dostępności pozwalają unikać błędów już na wczesnym etapie rozwoju produktu.
Nie można pomijać testów z realnymi użytkownikami. Osoby z niepełnosprawnościami powinny być angażowane w proces projektowania i testowania, aby mieć pewność, że finalny produkt będzie rzeczywiście spełniał ich potrzeby. Współpraca z takimi użytkownikami dostarcza cennych informacji zwrotnych, których nie da się uzyskać wyłącznie poprzez testy automatyczne.
„Dostępność to nie jest stan, to jest proces. Każda nowa funkcja, zmiana czy aktualizacja musi być testowana, aby nie pogorszyć warunków korzystania z aplikacji przez osoby, które polegają na technologiach asystujących.”
Podsumowanie
Dostępność to nie tylko obowiązek, ale też realna szansa biznesowa. Dzięki inkluzywnym produktom firmy mogą dotrzeć do szerszego grona klientów, poprawić użyteczność swoich rozwiązań i budować pozytywny wizerunek. Zignorowanie tej kwestii oznacza pozostawienie bez dostępu dużej grupy potencjalnych użytkowników.
„Jeżeli będziecie mieli szczęście, to kiedyś będziecie osobami z niepełnosprawnością. Jeśli nie, to umrzecie młodo. Społeczeństwa się starzeją, więc prędzej czy później, każdy z nas będzie potrzebował dostępnych rozwiązań.”
Firmy, które chcą poprawić swoje produkty, powinny angażować ekspertów i użytkowników, ponieważ testy i konsultacje są kluczowe dla skutecznej implementacji rozwiązań dostępnościowych. To inwestycja, która zwraca się zarówno w aspekcie biznesowym, jak i społecznym.
Współczesna technologia ma ogromny potencjał, by ułatwiać życie ludziom – jednak tylko wtedy, gdy jest tworzona z myślą o wszystkich. Jeśli chcemy budować lepszą przyszłość, musimy zadbać o to, by nikt nie był wykluczony z cyfrowego świata.
